Gember

Gember is een in de keuken gebruikte specerij met een vrij sterke, maar voor de liefhebbers aangename smaak. Gember wordt gewonnen uit de wortelstok van de gemberplant, Zingiber officinale, uit de Gemberfamilie. Het is een van de meest geconsumeerde specerijen ter wereld. De belangrijkste actieve ingrediënten in gember zijn de prikkelende verbindingen gingerolen shogaol, maar ook gingerdiol, gingerdion, beta-caroteen, capsaïcine, koffiezuur en curcumine zijn in belangrijke hoeveelheden in gember aanwezig.

Toepassing[bewerken]

Gember wordt toegepast in onder andere de volgende producten:

• Stemgember: gember op siroop van zoet water
• Gemberbier: een lichte biersoort die met gember wordt gebrouwen
• Ginger ale: een in de handel verkrijgbare frisdrank
• Gemberjam
• Gekonfijte gember: gesuikerd zacht gembersnoep.
• Ingelegde gember: gemberstukken in azijn.
• Gembersiroop

Gember kan ook gedroogd als gemberpoeder of vers geraspt gebruikt worden. Gedroogde gember is scherper van smaak dan verse gember, omdat het meer shogaol bevat dat scherper van smaak is dan gingerol. Gember wordt ook wel ingemaakt in geconcentreerd suikerwater.

Gember wordt in Nederland vooral gebruikt in koek en gebak, bijvoorbeeld in gemberkoek, ontbijtkoek en speculaas. In de Indonesische keuken wordt gember veel gebruikt in allerlei hartige gerechten, onder andere in een bij veel mensen geliefd gerecht zoals Babi Ketjap of Babi Pangang. Djahé is de Indonesische benaming voor gemalen gemberwortel. Gember wordt veel in de Joodse keuken toegepast, bijvoorbeeld in het gebak gemberbolus. Gember is ook een onderdeel van het kerriemengsel.

Japanse gember is afkomstig van een andere plant, Zingiber mioga.

De olie wordt in parfums verwerkt en kan dan functioneren als topnoot.[1]

Medicinale toepassingen[bewerken]

Gember heeft een lange geschiedenis van gebruik als specerij en als kruidengeneesmiddel, met name in de Aziatische, Indische en Arabische folklore.

Gember wordt al generaties lang gebruikt omdat het libido door het gebruik ervan gestimuleerd zou worden. Gember zou ook een verwarmend effect hebben en de bloedcirculatie stimuleren.

• Reisziekte en misselijkheid: Gember kan ook toegepast worden bij reisziekte en andere vormen van misselijkheid, om de misselijkheid en neiging tot braken te onderdrukken. Onderzoek wijst op een gunstig effect van gember tegen misselijkheid bij chemotherapie, na een operatie en rondom de menstruatie.[2] Hiervoor moet echter een vrij grote hoeveelheid gember gegeten worden, vergelijkbaar met 5-6 bolletjes ingemaakte stemgember.[bron?]

• Indigestie: Gember is opgenomen in de Amerikaanse farmacopee als een tinctuur om maagklachten te behandelen.

• Pijn: Wetenschappelijk onderzoek wijst ook op analgetische eigenschappen van gember. Gember werkt als remmer van cyclooxygenase (COX) en lipoxigenase, wat resulteert in een remming van de aanmaak van leukotriënen en prostaglandines. Daarom wordt gember gebruikt als een ontstekkingsremmend middel, werkend via remming van de prostaglandinesynthese.[2]

• Diabetes mellitus: Diverse onderzoeken (in vitro, in vivo en klinisch) hebben een antidiabetisch effect van gember aangetoond. De werkingsmechanismen die hieraan ten grondslag liggen hebben te maken met verbetering van de afgifte en werking van insuline en een verbeterde insulinegevoeligheid, resulterend in een verhoogde glucoseopname in perifeer vet- en spierweefsel. Het krachtige lipideverlagende effect van gember kan ook bijdragen aan de verbetering de toestand bij insulineresistentie. Verder verbetert gember de koolhydraat- en vetstofwisseling door remming van belangrijke sleutelenzymen in de koolhydraatstofwisseling. Daarnaast heeft gember een beschermend effect tegen diabetescomplicaties. De veiligheid van gember als een complementair hyperglykemisch controlemiddel is voldoende aangetoond met acute en chronische toxiciteitstudies.[3]

• Hersenfuncties: Volgens de Arabische folklore is gember goed om het geheugen te verbeteren. Van oudsher wordt het ook gebruikt als middel voor verbetering van de hersenfuncties. Een extract van gember blijkt in een onderzoek een positief effect te hebben op zowel aandacht en cognitieve functies van gezonde vrouwen van middelbare leeftijd, zonder dat dit met bijwerkingen gepaard ging.[4] Gember verhoogt de concentraties noradrenaline, adrenaline, dopamine en serotonine in de grotehersenschors en de hippocampus. Bovendien remt het actieve bestanddeel 6-gingerol ook het enzym cholinesterase, wat op zijn beurt de concentratie acetylcholine verhoogt, een neurotransmitter die een belangrijke rol speelt bij leren en geheugen. Mogelijk hangen de gunstige effecten van gember op de hersenfuncties dus samen met beïnvloeding van zowel het monoaminesysteem als het cholinerge systeem in verschillende hersengebieden, zoals de cortex praefrontalis en de hippocampus.[4]

Veiligheid[bewerken]

Gember wordt over het algemeen als veilig beschouwd. Zwangere vrouwen die dagelijks één tot anderhalve gram gember nemen voor het verminderen van zwangerschapsmisselijkheid en braken hebben geen verhoogd risico op kinderen met aangeboren afwijkingen.[5][6]